anudinee

Name:
Location: Pune, Maharashtra, India

2.22.2020

राधा आणि राधिका

राधा.. हे नाव घेतलं आणि डोक्यात कुठेतरी कृष्णाचं नाव नाही आलं असा भारतीय सापडणं अवघड आहे. राधा कृष्णाच्या जोडीने कवि, शिल्पकार, नर्तक, चित्रकार अश्या अनेकांना भुरळ घातली आहे.

आत्ता इतक्यातच  एकामागून एक २ गाणी माझ्या कानांवर पडली आणि माझं हे विचारचक्र सुरु झालं कारण त्या दोन्ही गाण्यांतील सामान दुवा होता "राधा" ! गाणी  होती लगान सिनेमातील "राधा कैसे ना जले" आणि प्रसिद्ध मराठी गाणं "मी राधिका .. मी प्रेमिका"

दोन्ही गाण्यांची मध्यवर्ती व्यक्तिरेखा एकच - राधा. पण तिची दोन्ही रूप मात्र किती वेगळी आहेत. "राधा कैसे ना जले" मधली राधा कृष्णाची तक्रार करतेय. कृष्ण हा माझा सखा असताना बाकीच्या गोपिकांना हि भाव देतोच कसा हा प्रश्न तिला छळतोय. कृष्ण माझा एकट्याचा आहे अशी एक स्वामित्वाची भावना तिच्या मनात आहे. आणि आपण ज्याच्यावर जीव ओवाळून टाकतोय त्याच्यावर दुसरं कोणी प्रेम करू शकत हा विचार तिला सहन होत नाही. त्यामुळे माझ्यामते राधा च हे रूप एका अल्लड, नव्याने प्रेमात पडलेल्या, थोड्याश्या असुरक्षित असलेया प्रेमिकेचे आहे.

पण "मी राधिका" गाण्यातली राधिका कृष्णाच्या विचारात मग्न आहे. तिला स्वत: आणि कृष्ण सोडून हि जगात काही आहे याच भान उरलच नाहीये. स्वात:च्या प्रत्येक क्षणाचा, प्रत्येक श्वासाचा धनी कृष्ण आहे असं समजून "श्याम क्षण जगले मी" म्हणणा-या राधिकेच्या प्रती एक समर्पण भाव आहे. ती स्वत:आपल्या सख्याच्या सहवासासाठी आसुसले आहे पण तिची कृष्णाकडून ना कसली अपेक्षा आहे ना त्याचा कडे कुठली तक्रार. एखाद्यावर आपले प्रेम असणे म्हणजे त्या व्यक्तीवर आपली मालकी आहे हा विचारही तिच्या मनाला शिवत नाहीये. प्रेमाच्या या साधनेत रममाण झालेली राधिका एका  समंजस, जबाबदार व नि:स्वार्थ प्रेमाचं मूर्तिमंत उदाहरण वाटते.

राधा आणि राधिका, एकाच व्यक्तीची दोन रूप. एक चांगलं दुसरं वाईट, एक उत्कृष्ट तर दुसरं निकृष्ट असं काही नाही. आपापल्या ठिकाणी दोन्ही विचार योग्य. पण राधेच्या प्रेमात कृष्णाला बांधून ठेवण्याची इच्छा आहे तर राधिकेच्या मनी कृष्णाच्या मागे स्वत:ला झोकून देण्याची इच्छा आहे. यालाच प्रेमाची उत्क्रान्ती म्हणता येईल का? राधेचं  प्रेम पुढे उत्क्रान्त होऊन राधिकेच बनत का?

राधेच्या दृष्टीने सर्व विचार झाल्यावर शेवटी कुठे तरी हा विचार आल्याशिवाय राहात नाही कि कृष्णाला यातलं प्रेमाचं कुठलं रूप जास्त आवडेल ? बंधनात बांधून ठेवणार कि त्याच्यावर संपूर्ण विश्वास ठेवून त्याला बंधमुक्त व मोकळं  ठेवणार ?

काय वाटत तुम्हाला ?